Γράφει ο Παναγιώτης Μπένος
Κατά τις μέρες του Μάρτη 1821 όλοι οι μυημένοι στα της φιλικής Εταιρείας στη ΦΑΛΑΙΣΙΑ είχαν ενημερωθεί έγκαιρα ότι κατά τον μήνα αυτό κάτι το σπουδαίο θα συμβεί.
Κατά τις πρώτες μέρες του Μαρτίου 1821 συναντήθηκαν κρυφά στο ΔΥΡΡΑΧΙ οι φιλικοί: Αναγνωσταράς, Γρηγόριος Δικαιος, ο αδελφός του Νικήτας Δικαιος οι Δυρραχιτες Παναγιώτης Κεφάλας, ο πάπα–Τούρτας, ίσως και άλλοι από τα γειτονικά χωριά, όπου ρύθμιζαν τις λεπτομέρειες για την προετοιμασία και την έναρξη της επαναστάσεως στην περιοχή..
Την Κυριακή 20η Μαρτίου 1821 στο ΔΥΡΡΑΧΙ γινόταν λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγιάς στη συνοικία του Λιθαρου. Χοροστάτησε ο πάπα-Τούρτας βοηθούμενος από τον ηγούμενο της Ρεκιτσας Παρθένιο.
Η εκκλησία ήταν κατάμεστη, όλοι είχαν συρρεύσει και επί πλέον παρίσταντο και ο πρωτοκλέφτης οπλαρχηγός της περιοχής Παναγιώτης Κεφάλας πάρα την πολύχρονη έχθρα που τον χώριζε με τον πάπα-Τούρτα .
Ο πάπα- Τούρτας εκείνη την ημέρα πραγματοποίησε την σπουδαιότερη λειτουργία της ζωής του .Ο ναός δονείται από τις ψαλμωδίες του το πρόσωπο του έλαμπε και η ατμόσφαιρα θέρμανε τις καρδιές των ραγιάδων.
Όταν τελείωσε την λειτουργία βγήκε στην Ωραία Πύλη και απηύθυνε στους εκκλησιαζόμενους ένα φλογερό πατριωτικό κάλεσμα για τη λευτεριά και τη σωτηρία της πατρίδας.
Εμπρός είπε ακολουθήστε όλοι τον καπετάνιο σας την ελπίδα μας και να μην κάνει κανένας του κεφαλιού του .Τους ευλόγησε τα όπλα και τους όρκισε.
Όταν σχολίασε η εκκλησία έφυγαν για την Μεσσηνία ο Π. Κεφάλας , ο πάπα-Τούρτας και μερικοί άλλοι Δυρραχιτες . Τους ακολούθησαν οι Λεπτινιωτες υπό τον ΚΟΛΟΒΟ, οι Ακοβιτες υπό τον Μεταξά και οι πολιανιτες υπό τον ΝΙΚΗΤΑ Δίκαιο.
Επανήλθαν στην Αρκαδία λίγες μέρες αργότερα με : τον ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ, τον ΝΙΚΗΤΑΡΑ, τον Παπαφλέσσα κ.λπ. Ο λόγος του Πάπα-Τούρτα στην εκκλησία του Δυρραχίου την 20.3 1821 διαδόθηκε στα γύρω χωριά.
Η κλεφτουριά όλης της επαρχίας ήταν στο πόδι έτοιμη για κάθε αγώνα και θυσία και περίμενε να φανεί ο θρυλικός αρχηγός, ο Θεόδωρος ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ να οδηγήσει τους κλέφτες στα πεδία των μαχών στην φωτιά του πολέμου και αν τύχαινε και στον θάνατο για την πολυπόθητη λευτεριά την τιμή και την δόξα της πατρίδας.
Στα χωριά της ΦΑΛΑΙΣΙΑΣ συγκροτήθηκαν ομάδες αγωνιστών οπλισμένοι με κάθε είδους οπλισμό και ακολούθησαν τον ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ και τους άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής. Πολέμησαν όχι μόνον εκτός Φαλαισίας και ΑΡΚΑΔΙΑΣ αλλά και εκτός Πελοποννήσου επί 6 ολόκληρα χρόνια πολλοί έδωσαν και την ζωή τους αλλά συνέβαλαν ουσιαστικά στη λευτεριά της πατρίδας .
Οι Τούρκοι του Λεονταρίου πληροφορήθηκαν ότι θα έφτανε εναντίον τους ο Θ. Κολοκοτρώνης με χιλιάδες ένοπλους Μανιάτες και πανικόβλητοι φόρτωσαν στα ζώα τους και στα ζώα των Ελλήνων ότι πρόλαβαν και τις οικογένειές τους , έφυγαν για την Τριπολιτσά. Την τουρκική φάλαγγα συνόδευσαν και οι 70 περίπου στρατιώτες ιππείς του Βοεβόδα. Όταν έφτασαν στην Φραγκοβρυση ( περιοχή Ασεας ) πληροφορήθηκαν ότι η διάδοση για τον ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ δεν ήταν σωστή και γύρισαν πίσω στο Λεονταρι όπου έκοψαν ( σκότωσαν) και 2-3 επιφανείς Έλληνες για εκφοβισμό. . Την 25 Μαρτίου ο Θ. Κολοκοτρώνης έφτασε στο χωριό Τροποταμο ( τότε Δεδεμπεη ) με Μανιάτες και άλλους επαναστάτες της επαρχίας Λεονταριου .Ενημερώθηκε για τα γεγονότα στο Λεονταρι και είπε σε μερικούς οπλοφόρους: Τρέξτε να τους κλείσετε και έφτασα οπίσω στο Λεονταρι ” Αλλά κάνεις δεν πήγε να ενισχύσει τους Λεονταριτες.
Ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ αξιολόγησε τα δεδομένα της περιοχής και έκρινε εύστοχα ότι έπρεπε να κινηθούν όλοι προς την Καρύταινα να χτυπήσουν τους Τούρκους του Φαναριού και της Καρύταινας που ετοιμάζονται να κινηθούν προς την Τριπολιτσά και ήταν πολλαπλάσιοι των Τούρκων του Λεονταριου.
Το πρωί” της 26ης Μαρτίου ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ και ο στρατός του στο Τροποταμο έριξαν ομαδόν 1000 τουφεκιές με σκοπό να τρομοκρατηθούν οι τούρκοι της περιοχής και να ενθαρρυνθούν οι Έλληνες.
Το τουρκικό ιππικό του Λεονταριου ( 70 περίπου ιππείς) από φόβο η” διότι διετάχθη αναχώρησε για την Τριπολιτσά και ο βοεβόδας , οι Τούρκοι πολίτες οι γέροι και τα γυναικόπαιδα έντρομοι κλείστηκαν στο κάστρο.
Την 6 Απριλίου 1821 έφτασαν στο Λεονταρι 500 περίπου επαναστάτες από την Λακωνία με επικεφαλής τους Κωνσταντίνα Ζάχαρια- Ζαχαροπούλου θυγατέρα του κλεφτοκαπετανιου Κων/νου Ζαχαρια –Ζαχαροπούλου, από το χωριό Μπαρμπιτσα , τον οποίο οι Τούρκοι το 1805 βασάνισαν με ανασκολοπισμό και τον σκότωσαν στην Τριπολιτσά.
Τότε η Κων/ να ήταν μικρό κοριτσάκι και τώρα με το όπλο στο χέρι έπαιρνε πίσω το αίμα του πατέρα της στο πολλαπλάσιο. Ο πατέρας της Κω/νας πρέπει να ήταν αδελφός του ξακουστού κλεφτοκαπετανιου Καπετάν Ζάχαρια του Μπαρμπινιωτη.
Το πραγματικό επώνυμο της οικογένειας ήταν “”Παντελαιος”” κατηγετο από την Αρκαδία και ο γενάρχης τους Θεόδωρος Παντελαιος κατέφυγε για ασφάλεια στην Μπαρμπιτσα περί το 1750 .
Η καπετανοπουλα Κων/ να Ζαχαρια–Ζαχαροπούλου κατέβασε την ημισέληνο ( τουρκική σημαία) από τα τζαμιά του Λεονταριου και στην θέση τους ύψωσε την Ελληνική. Κατόπιν έκαψε το αρχοντικό του Βοεβόδα Μουσταφά Αγά και εκτέλεσε τον ίδιο με το χέρι της .
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ :Η ΑΓΙΑ ΛΑΥΡΑ ΤΗΣ ΦΑΛΑΙΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΔΥΡΑΧΙ ΚΑΙ Ο Ι.ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΟ ΛΙΘΑΡΟ .Ο ΠΑΠΑ–ΤΟΎΡΤΑΣ Ο ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΚΑΙ Ο ΕΥΛΟΓΗΤΗΣ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗΣ. ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΠΑΡΑΜΕΡΙΣΕ ΤΟ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ Π.ΚΕΦΑΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣΕ ΟΛΟΥΣ ΝΑ ΣΥΝΤΑΧΘΟΎΝ ΚΆΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΆΜΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ .
ΠΗΓΕΣ:Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΑΛΑΙΣΊΑΣ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΦΑΛΑΙΣΙΟΤΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑ ΤΟΝ ΑΘ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΑΚΗ. ( Αθήνα 2001)
