Άρθρο γνώμης του Νίκου Πετρόπουλου.
Η τραγωδία των Τεμπών δεν ήταν «ανθρώπινο λάθος». Δεν ήταν «σύμπτωση». Δεν ήταν μια «στιγμή». Ήταν η αποκάλυψη ενός συστήματος, που λειτουργεί με προχειρότητα, αδιαφάνεια και με μια επικίνδυνη ανοχή στην τύχη. Ενός κράτους που λειτουργεί με την ίδια λογική εδώ και δεκαετίες: ό,τι δεν κοστίζει πολιτικά, δεν διορθώνεται.
Δεν ήταν μοιραίο. Ήταν προβλέψιμο. Και αυτό είναι που κάνει την υπόθεση ακόμη πιο βαριά.
Και τώρα, αντί να απαιτούμε απαντήσεις, παλεύουμε με κάτι ακόμη πιο επικίνδυνο:
την οργανωμένη προσπάθεια να ξεχαστεί το θέμα.
Να κλείσει. Να «ηρεμήσει». Να γίνει μια ακόμη φωτογραφία σε ένα μνημείο.
Στην Ελλάδα, έχουμε μια παράδοση να μετατρέπουμε τις τραγωδίες σε επετείους. Να τις τιμούμε με λόγια, να τις συνοδεύουμε με στεφάνια και να τις αφήνουμε να ξεθωριάζουν. Στην υπόθεση των Τεμπών, όμως, δεν χωρά αυτή η συνήθεια. Δεν χωρά όταν οι υποδομές παραμένουν τρωτές. Δεν χωρά όταν η Δικαιοσύνη κινείται με ρυθμούς που δεν συνάδουν με το μέγεθος της απώλειας. Δεν χωρά όταν η λογοδοσία κινδυνεύει να γίνει επικοινωνιακή διαχείριση αντί για ουσιαστική πράξη.
Και μέσα σε αυτό το τοπίο, η φωνή της Μαρίας Καρυστιανού δεν είναι μια προσωπική έκρηξη. Είναι η φωνή που ενοχλεί επειδή δεν επιτρέπει να κρυφτεί η αλήθεια. Επειδή δεν επιτρέπει στην κοινωνία να επιστρέψει στην «κανονικότητα» που γέννησε την τραγωδία.
Η Μαρία Καρυστιανού δεν ενοχλεί επειδή «φωνάζει».
Ενοχλεί επειδή δεν επιτρέπει στο σύστημα να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα:
να θάβει ευθύνες κάτω από χαρτιά, επιτροπές και καθυστερήσεις.
Ενοχλεί επειδή δεν δέχεται να γίνει μέρος του ελληνικού τελετουργικού:
1. Θρήνος
2. Συγκίνηση
3. Υποσχέσεις
4. Λήθη
5. Επανάληψη
Ενοχλεί επειδή λέει αυτό που όλοι ξέρουμε αλλά λίγοι τολμούν να πουν:
Τα Τέμπη δεν ήταν εξαίρεση. Ήταν το αποτέλεσμα ενός συστήματος που λειτουργεί έτσι κάθε μέρα.
Διεθνείς συγκρίσεις που μας εκθέτουν ανεπανόρθωτα
Σε άλλες χώρες, οι οικογένειες των θυμάτων γίνονται δύναμη.
Εδώ, κάποιοι θέλουν να τις κάνουν «ενόχληση».
Σε άλλες χώρες, οι οικογένειες των θυμάτων έγιναν ο καταλύτης θεσμικών αλλαγών.
Οι Mothers of Plaza de Mayo στην Αργεντινή, οι συγγενείς των θυμάτων του Grenfell Tower στο Λονδίνο, οι οικογένειες των επιβατών της Boeing 737 MAX στις ΗΠΑ — όλοι βρέθηκαν απέναντι σε συστήματα που αρχικά προσπάθησαν να τους κουράσουν, να τους αποθαρρύνουν, να τους σιωπήσουν.
Κι όμως, η επιμονή τους άλλαξε νόμους, διαδικασίες, προτεραιότητες.
Η επιμονή τους έσωσε ζωές που δεν γνωρίζουμε καν.
Εδώ, η επιμονή αντιμετωπίζεται από κάποιους ως «υπερβολή».
Αυτό από μόνο του είναι καταδικαστικό για το πώς αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία.
Η κοινωνία μπροστά στο πιο άβολο ερώτημα
Η συζήτηση γύρω από το Τέμπη δεν χωρίζεται σε «υπέρ» και «κατά» μιας μητέρας.
Χωρίζεται σε δύο στάσεις απέναντι στη συλλογική ευθύνη.
Στη μία υπάρχουν εκείνοι που δεν αντέχουν την ιδέα ότι μια τραγωδία μπορεί να περάσει χωρίς συνέπειες,
και στην άλλη, εκείνοι που κουράζονται από τη συνεχή υπενθύμιση, που θέλουν να επιστρέψουν στην καθημερινότητα, ακόμη κι αν αυτή η καθημερινότητα είναι η ίδια που οδήγησε στο δυστύχημα.
Αλλά η κούραση: – δεν είναι επιχείρημα.
- δεν φέρνει πίσω ζωές.
- δεν διορθώνει συστήματα.
Η Καρυστιανού σπάει το άγραφο ελληνικό συμβόλαιο:
«Θρηνούμε λίγο, συγκινούμαστε πολύ, και μετά αφήνουμε τα πράγματα όπως είναι».
Και αυτό είναι που ενοχλεί περισσότερο από όλα: ότι δεν παίζει το παιχνίδι.
Τα Τέμπη δεν είναι τεχνικό ζήτημα. Είναι πολιτικό, θεσμικό, ηθικό.
Αφορά την ικανότητα ενός κράτους να προστατεύει τους πολίτες του και να τιμωρεί όσους αποτυγχάνουν.
Όταν η λογοδοσία αντιμετωπίζεται ως «πολιτικό κόστος», τότε η δημοκρατία έχει ήδη χάσει το νόημά της, έχει γίνει διακοσμητική.
Όταν η δικαιοσύνη καθυστερεί, τότε η ατιμωρησία γίνεται καθεστώς.
Όταν οι οικογένειες πρέπει να φωνάζουν για τα αυτονόητα, τότε το κράτος έχει χάσει την ηθική του πυξίδα.
Όταν ένα κράτος δεν μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες του, δεν είναι «αδύναμο».
Είναι επικίνδυνο.
Το Τέμπη δεν είναι «υπόθεση που πρέπει να ηρεμήσει».
Είναι υπόθεση που πρέπει να διαγράψει την βεβαιότητα ότι «όλα λειτουργούν».
Το Τέμπη δεν είναι ένα παρελθόν. Είναι ένα τεστ.
Ένα τεστ για το κράτος, για τη Δικαιοσύνη, για την κοινωνία.
Και σε αυτό το τεστ, μέχρι στιγμής, έχουμε αποτύχει.
Η φωνή της Καρυστιανού δεν είναι ενόχληση.
Είναι η τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στη λήθη.
Αν σωπάσει, δεν θα έχει κερδίσει η ηρεμία.
Θα έχει κερδίσει η ατιμωρησία.
Και τότε, η επόμενη τραγωδία δεν θα είναι ατύχημα.
Θα είναι συνέπεια.
Νίκος Πετρόπουλος
20/12/2005
